Skolioza jest trójpłaszczyznowym skrzywieniem kręgosłupa, które może postępować w okresie wzrostu. Często mylnie traktowana jest wyłącznie jako problem estetyczny (np. odstająca łopatka), tymczasem może wpływać na pracę układu oddechowego, krwionośnego oraz narządów wewnętrznych. Wczesne wdrożenie właściwej diagnostyki i leczenia zwiększa szansę zahamowania progresji oraz poprawy sylwetki i komfortu życia.
Diagnostyka – podstawa skutecznej terapii
Pierwszym etapem jest dokładna diagnoza przeprowadzona przez specjalistę. Obejmuje ona wywiad, ocenę postawy (skoliometr, inklinometr), pomiar długości kończyn oraz testy kliniczne. Standardem jest wykonanie zdjęcia rentgenowskiego całego kręgosłupa — na jego podstawie oblicza się kąt Cobba, określa rodzaj i lokalizację skrzywienia oraz stopień dojrzałości kostnej. Wynik badania umożliwia zaplanowanie optymalnego leczenia.
Źródło przykładowej procedury diagnostycznej: Scoliospace — Jak diagnozujemy skoliozę.
Leczenie zachowawcze — indywidualna fizjoterapia specyficzna
W skoliozie idiopatycznej stosuje się metody specyficzne dla skolioz. W Polsce najbardziej znane to m.in. FITS, Rigo Concept (BSPTS) oraz metoda Schroth (ISST). Główne cele ćwiczeń:
- zatrzymanie progresji skrzywienia,
- jeżeli możliwe — zmniejszenie kąta skrzywienia,
Gorset ortopedyczny jest elementem leczenia zachowawczego u dzieci — zwykle zalecany gdy kąt Cobba przekracza 20–25°. Gorset wspomaga pracę fizjoterapii, działając przez większość doby i zapobiegając pogłębianiu skrzywienia. Po zakończeniu wzrostu jego stosowanie zazwyczaj jest wycofywane (czasem stosowany przeciwbólowo u dorosłych).
Więcej: Scoliospace — Terapia skoliozy. Badania naukowe dotyczące fizjoterapii specyficznej: Scoliosis Journal, PubMed.
Terapia skoliozy a aktywność fizyczna
Aktywność fizyczna wspiera proces terapeutyczny, lecz sama w sobie nie zastąpi specjalistycznej terapii. Warto pamiętać:
- mit: pływanie leczy skoliozę — nie ma na to dowodów; pływanie poprawia ogólną sprawność, ale nie jest substytutem terapii specyficznej;
- sporty asymetryczne (np. tenis) nie powodują skoliozy, choć mogą ujawnić istniejący dysbalans mięśniowy;
- osoby uprawiające balet lub gimnastykę mogą mieć większą ruchomość stawów, co wiąże się z wyższym ryzykiem wystąpienia skoliozy — jest to raczej efekt predyspozycji niż samej aktywności.
Kontynuacja ulubionej aktywności jest zwykle wskazana po konsultacji ze specjalistą.
Źródła: Scoliospace, NHS — Scoliosis.
Intensywna terapia — turnusy rehabilitacyjne
Turnusy rehabilitacyjne oferują zintensyfikowaną formę terapii: indywidualne sesje z fizjoterapeutą oraz ćwiczenia grupowe. Dają szansę na doszlifowanie ćwiczeń do samodzielnego wykonywania w domu i zwiększają motywację przez kontakt z innymi pacjentami.
Przykład oferty: Turnusy rehabilitacyjne — Scoliospace.
Zabiegi operacyjne
Operacja rozważana jest zwykle przy dużych skrzywieniach (zwykle >50° u młodzieży) lub gdy występują znaczne dolegliwości i ryzyko powikłań. Najczęściej stosowaną metodą jest spondylodeza (spinal fusion) — stabilizacja kręgosłupa przy użyciu implantów (pręty, śruby) oraz przeszczepu kostnego. Metoda ta ogranicza ruchomość operowanego odcinka kręgosłupa.
Alternatywą dla pacjentów nadal rosnących jest VBT (Vertebral Body Tethering) — tethering, gdzie stosuje się linkę po jednej stronie skrzywienia, wykorzystując dalszy wzrost kręgosłupa do korekcji. Zaletami VBT są: większa zachowana ruchomość, krótszy powrót do aktywności i mniejsze blizny, lecz metoda wymaga ścisłej kwalifikacji i świadomości ryzyka reoperacji (np. zerwanie linki, przekorygowanie).
Źródło: Scoliospace — Leczenie operacyjne.
Leczenie skoliozy u dorosłych
U dorosłych wybór terapii zależy od przyczyny skrzywienia, stopnia deformacji oraz nasilonych dolegliwości bólowych. Zwykle rekomenduje się leczenie zachowawcze (specjalistyczna fizjoterapia), gdyż niesie mniejsze ryzyko. Fizjoterapia ma na celu zwiększenie elastyczności, korekcję ustawienia i redukcję bólu. W przypadku braku poprawy stosuje się leczenie operacyjne.
Źródła: Scoliospace — Skolioza u dorosłych, HSS — Scoliosis in adults.
Podejście holistyczne — klucz do sukcesu
Skuteczne leczenie skoliozy to kompleksowy, zindywidualizowany plan: od diagnostyki, przez terapię zachowawczą, ewentualne przygotowanie do operacji oraz rehabilitację pooperacyjną. W idealnym modelu zaangażowanie powinno obejmować ortopedę, fizjoterapeutę, pacjenta oraz rodzinę. Terapia wymaga systematyczności i wytrwałości, a dopasowanie do etapu życia pacjenta i jego stylu życia zwiększa szanse powodzenia.
Przykładowe miejsce prowadzące kompleksowe leczenie: Scoliospace — Klinika fizjoterapii.
Podsumowanie
Leczenie skoliozy wymaga wielowymiarowego i zindywidualizowanego podejścia: rzetelnej diagnostyki, specjalistycznej fizjoterapii, świadomego stosowania gorsetu oraz — gdy potrzeba — leczenia operacyjnego. Wczesna interwencja i praca z wykwalifikowanym zespołem znacząco zwiększają szansę na zatrzymanie progresji i poprawę jakości życia.
Uwaga: Artykuł ma charakter informacyjny i nie zastępuje porady lekarskiej. Jeśli Ty lub Twoje dziecko macie skoliozę — skonsultujcie się ze specjalistą.